Marian Falski – autor elementarza

 

139 lat temu 7 grudnia 1881 roku urodził się Marian Falski (ps. Rafał Praski, Janka Swajak)  – polski pedagog i działacz oświatowy, specjalista w dziedzinie ustroju i organizacji szkolnictwa, autor najpopularniejszego polskiego elementarza. Zmarł 8 października 1974 w Warszawie.

To on jest autorem jednego z pierwszych zdań czytanych przez Polaków: "Ala ma kota". 

Marian Falski przyszedł na świat w rodzinie drobnomieszczańskiej koło Nowogródka. Uczęszczał do szkoły powszechnej i gimnazjum w Mińsku. Na początku XX wieku podjął studia na Politechnice Warszawskiej.

Podczas studiów związał się z ruchem niepodległościowym i konspiracyjnymi kręgami oświatowymi. Wziął udział w rewolucji 1905 roku jako jeden z przywódców PPS-owskiej młodzieży. W 1907 roku został aresztowany i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Po ucieczce  z więzienia, wyjechał do Krakowa, gdzie podjął studia z psychologii i pedagogiki na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W Krakowie Falski aktywnie udzielał się w kręgach nauczycielskich. Brał udział w dyskusjach dotyczących organizacji szkolnictwa w niepodległej Polsce. Opowiadał się za szkołą dostępną i obowiązkową dla wszystkich dzieci.

Podczas obrad tzw. sejmu nauczycielskiego w 1919 roku, poświęconym przyszłości oświaty, sformułował postulat posiadania wykształcenia wyższego przez nauczycieli.

Falski zapamiętany jest jako autor "Elementarza" przeznaczonego do nauki pisania i czytania. Pierwsze wydanie ukazało się w Krakowie w 1910 roku.

 

 

 

Elementarz, mimo stosunkowo wysokiej ceny, okazał się sukcesem. Był zupełnie niepodobny do ówczesnych ubogich elementarzy. Miał duże rozmiary, sztywną estetyczną oprawę z wizerunkiem dziewczynki wśród róż, liczne kolorowe ilustracje  i dobry papier.

Wydawnictwo wyszło z założenia, że pierwsza książka w życiu dziecka powinna być piękna i pozostawiająca po sobie jak najmilsze wspomnienia.

Założenia podręcznika były następujące: naukę należy rozpoczynać nie od liter, ale od prostych zdań, w tekście powinny wystąpić wyłącznie słowa znane dziecku, wyrazy powinny być krótkie, głównie jednosylabowe, należy rozpocząć nauczanie od tekstu pisanego, a nie drukowanego a niezbędnym elementem nauczania czytania jest rysunek.

 

 

 

W 1920 roku opracował "Elementarz powiastkowy dla żołnierzy", który został zilustrowany licznymi obrazkami.

 

 

Ponadto wprowadził tam słownictwo wojskowe takie jak np. kapral, saper, rekrut. W okresie międzywojennym pojawiły się różne wersje elementarza przeznaczone dla dzieci wiejskich i miejskich oraz cywilnych analfabetów.

 

 

Marian Falski zaangażował się w projekty upowszechnienia oświaty na terenach niepodległej Polski. Walczył, do końca II RP, o powszechną, siedmioklasową szkołę, z możliwością kontynuowania nauki albo w liceach albo w szkołach zawodowych. 

 

W wydaniu z roku 1930 pojawili się Ala i Olek. Ala zaś miała Asa. Pierwowzorem Ali i Olka byli Alina i Jan Margolisowie. (Alina Margolis to późniejsza żona Marka Edelmana).

W roku 1933 ukazały się dwa rodzaje „Elementarza” – dla szkół miejskich i dla szkół wiejskich. Oczywiście główne strony były wspólne, różnica polegała na umiejscowieniu wydarzeń w naturalnym dla dziecka środowisku.

Po II wojnie światowej w podręczniku znalazły się obrazki z odbudowy Warszawy i całego kraju po zniszczeniach. W późniejszych wydaniach pojawiły się samochody, nowoczesna architektura, fabryki, a nawet loty na Księżyc.

Żródła:

wikipedia.pl

polskieradio.pl

onet.pl

 

            Opracowała Agnieszka Piszcz