Biblioteka Zespołu Szkół nr 1 im.Władysława Grabskiego w Lublinie

Dziś mija 130. rocznica urodzin J.R.R. Tolkiena

"Trzeba zacząć od tego, co baśniowe i delikatne, a potem przejść do tego, co jest głębokie; najpierw słuchać skrzypiec i fletu, a następnie nauczyć się słuchania organów harmonii istnienia"

John Ronald Reuel Tolkien

3 stycznia 1892 w Bloemfontein w Oranii urodził się J.R.R. Tolkien pisarz i poeta angielski, profesor filologii klasycznej i literatury staroangielskiej, których świetna znajomość posłużyła mu do tworzenia mitycznych języków i światów opisanych w jego kultowych powieściach fantasy Hobbit, czyli Tam i z powrotem oraz trylogii Władca Pierścieni. Jego książki doczekały się milionowych nakładów oraz wspaniałych ekranizacji.

Kartka świąteczna z rodziną Tolkiena, Bloemfontein, 1892

J.R.R. Tolkien urodził się w angielskiej rodzinie w 1892 jako syn bankiera Arthura Tolkiena i jego żony Mabel Suffield. Przyszedł na świat w Bloemfontein w Wolnym Państwie Oranii (obecnie Południowa Afryka), gdzie jego ojciec był urzędnikiem (od 1890 kierownikiem) w filii Bank of Africa.

Według jednej z hipotez rodzina Tolkienów miała niemieckie (saskie) korzenie (nazwisko Tolkien ma duże podobieństwo do niemieckiego słowa tollkühn, czyli waleczny), jednak od wielu pokoleń mieszkała w Anglii.

Według drugiej, nazwisko może pochodzić od miejscowości Tolkynen, czyli dzisiejszej wsi na Mazurach – Tołkiny i rodu Tolk, ta nazwa zaś od pruskiego słowa tolks oznaczającego tłumacza. Hipotezę tę potwierdzają badania Ryszarda Derdzińskiego, który ustalił, iż prapradziadek pisarza, Johann Benjamin Tolkien (1752-1819), urodził się w Gdańsku i wyemigrował pod koniec XVIII w. do Anglii. Jego przodkowie pochodzili z terenu pruskiej Natangii.

Do roku 1930 Tolkienowie mieszkali przy Northmoor Road 22 w Oksfordzie

Opublikował ponad 100 prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie światowej, Oxford English Dictionary. Znał (w różnym stopniu) ponad 30 języków.

Znał m.in. łacinę, starożytną grekę, hebrajski, gocki, nordycki, staroislandzki, anglosaski, staroirlandzki, średniowieczny i współczesny walijski, niemiecki, niderlandzki, szwedzki, duński, norweski, hiszpański, francuski, lombardzki, włoski, fiński, esperanto i rosyjski. Szczególnie zachwycał się językiem walijskim, który niejednokrotnie był inspiracją dla języków quenya i sindarin - stworzonych na potrzeby światów kreowanych przez Tolkiena.

J.R.R. Tolkien uczył się także polskiego, jednakże uznał ten język za zbyt trudny.

" Mój najdroższy! (...) Nie potrafię pisać po rosyjsku, a w polskim czuję się jeszcze dość niepewnie. Spodziewam się, że niedługo biedny stary Poptawski (zapewne Jerzy Popławski) będzie się zastanawiał, jak mi idzie. Upłynie dużo czasu, zanim będę mógł mu pomóc w ułożeniu nowego słowniczka technicznego!!! Taki słown[ik] i tak powstanie (jeśli ocaleją jacyś Polacy i Polska)..."

Pisał do swego syna Christophera Tolkiena, 18 stycznia 1944.

W liście z 22 listopada 1960 Tolkien pisał:

"Mam wielkie poczucie winy, że nigdy nie potwierdziłem, że doszedł do mnie bezpiecznie wspaniały egzemplarz Pana Tadeusza, który mi przesłałeś (bez mojej zasługi). I choć rozbudziło to we mnie znowu chęć poznania języka polskiego, to niestety nie znalazłem czasu, żeby się za to zabrać. Jak to zwykle w moim wieku (u tych, którzy są przyzwyczajeni do nauki języków) szybko się uczę, ale zapominam jeszcze szybciej, więc przerywana nauka przynosi niewielki skutek. Oczywiście nie mogę nawet zacząć oceniać wartości tłumaczenia Hobbita, który niedawno się u mnie pojawił: Mam nadzieję, że jest dobry. Wysłano mi hojnie kilka egzemplarzy. (...)"

Natomiast w liście z 28 grudnia 1961do profesora Przemysława Mroczkowskiego,Tolkien pisał:

"To bardzo miłe, że relacjonujesz mi tłumaczenie na język polski. Niestety, języki słowiańskie były (czego teraz żałuję) jedną z ważnych rzeczy, które zaniedbałem w czasach, gdy umysł był bardziej bystry i umiałem się lepiej skupić. I obawiam się, że nie ma teraz już nadziei, że kiedykolwiek będę mógł ocenić, czy tłumaczenie moich dzieł jest dobre, czy nie - z wyjątkiem najbardziej fundamentalnych spraw, takich jak pominięcie całych zdań (czego dokonał [tłumacz] Holender)".

Ciekawostki:

Na twórczość Tolkiena bardzo duży wpływ miała służba w wojsku i udział w I wojnie światowej. Po wybuchu wojny został powołany do oddziału strzelców z Lancashire, gdzie zajmował się łącznością oraz tłumaczeniami. W 1916 roku brał czynny udział bitwie nad Sommą − jednym z najkrwawszych starć podczas I wojny światowej. Tolkien walczył prawie do samego końca bitwy, 8 listopada musiał opuścić front z powodu objawów gorączki okopowej i wrócić na leczenie do Anglii.

W dzieciństwie Tolkien został ukąszony przez tarantulę. Mimo że nie miał traumy z tego powodu i nie cierpiał na arachnofobię, to w jego książkach pająki utożsamiane są ze złem.

„Władca Pierścieni” to jedna zamknięta historia, więc Tolkien chciał ją wydać jako jedną książkę. Ze względu na zbyt dużą objętość wydawcy zmusili go do podzielenia historii na trzy tomy. W czasie wojny drastycznie wzrosła cena papieru, więc podzielenie książki ułatwiło jej wydanie. Miało to także charakter komercyjny − każdy tom można było kupić w odpowiedniej cenie.

Tolkien zaczynał od poezji i nigdy tak na dobrą sprawę się z nią nie rozstał. Jego pierwsze zachowane wiersze pochodzą z 1911 roku.

Miłości do poezji można doszukiwać się także w prozie Tolkiena. W wielu jego książkach pojawiają się pieśni, hymny i wiersze śpiewane bądź recytowane przez bohaterów. Wiele z nich swoją konstrukcją i rytmem przypomina utwory religijne. Niektóre z nich Tolkien sam interpretował, nagrania z jego śpiewem można dziś posłuchać między innymi na YouTubie.

Tolkien na studiach poznał C.S. Lewisa, późniejszego autora „Opowieści z Narni”. Szybko stali się bliskimi przyjaciółmi, ta znajomość miała na nich obu ogromny wpływ. Tolkien mocno wpłynął na życie duchowe Lewisa, mieli podobne zainteresowania, doświadczyła ich wojna. Z zachowanej bogatej korespondencji wynika, że konsultowali ze sobą fabuły swoich książek – byli swoimi pierwszymi recenzentami.

Tolkien i Lewis byli założycielami nieformalnego klubu – stowarzyszenia intelektualistów związanych z Oksfordem. Jego członkowie spotykali się w pubach pod koniec lat 30., a podczas spotkań dyskutowali o poezji, filozofii i literaturze. Duża część towarzystwa zajmowała się literaturą, w związku z czym często podczas wspólnych posiedzeń czytali fragmenty swoich książek, a następnie poddawali je dyskusji.

Na nagrobku małżeństwa Johna Ronalda Reuela i Edith Mary Tolkienów, wyryte zostały także imiona Berel i Luthien – imiona kochanków z jednej z najbardziej znanych powieści pisarza, „Silmarillion”. Grabarz, który pochował Tolkiena, mieszka w Krakowie i prowadzi szkołę języków obcych.